Vragen en antwoorden over kringlooplandbouw tijdens symposium Stöppelhaene

Op vrijdag 30 augustus vond in Raalte de jaarlijkse Boerendag plaats. Deze dag is onderdeel van het Sallands oogstfeest ‘Stöppelhaene’. Ook een goede traditie is het symposium waaraan agrariërs, bestuurders en betrokken organisaties deelnemen. Dit jaar stond het symposium in het teken van kringlooplandbouw. Wat begon met een aftrap in Raalte, ging via het boerenerf, rotondes en ruimteschepen helemaal door naar Mars. Agri meets Design was erbij.

Van papier naar praktijk

Dit jaar luidde het thema ‘Boeren en de ruimte – Kringlopen tot op Mars’. Een thema dat veel bezoekers op de been bracht, want congrescentrum De Leeren Lampe was tot de laatste stoel gevuld. Dagvoorzitter en voormalig Tweede Kamerlid Sabine Uitslag begon de bijeenkomst met de opmerking dat kringlooplandbouw iedereen boven het hoofd hangt. “Maar wat is het eigenlijk? En zijn veel agrariërs er niet op een of andere manier allang mee bezig? Vandaag gaan we met elkaar van papier naar praktijk”, beloofde Uitslag.

Drie generaties kringlooplandbouw

Manager Food & Agri bij Rabobank IJsseldelta Gert Schoterman ging meteen in op de onduidelijkheid die er leeft rond kringlooplandbouw. “De visie van de minister roept weerstand op”, constateerde hij. “Want wat gaat het allemaal kosten? Komen er straks nog meer regels? En hoe zit het met het verdienmodel van de agrarisch ondernemers?” Tegelijkertijd ziet Schoterman dat de sector al heel veel doet. “Daar is de sector hartstikke trots op”, meende de manager van Rabobank. Om dat te onderstrepen, had hij de familie Blankena uitgenodigd. Grootvader, vader en zoon Blankena vertelden honderduit over hoe zij kijken naar het verleden, het heden en de toekomst van hun bedrijf. Vooral het verhaal van de hoogbejaarde Gerrit Blankena was inspirerend: 70 jaar geleden al fungeerde zijn boerderij als een gesloten kringloop. Met 10 koeien en 8 hectaren gras- en bouwland kreeg de ondernemer het voor elkaar om, zonder overheidsbemoeienis, volledig circulair te boeren. Gewoon, met gezond boerenverstand. Na de groei kwam de verplichte krimp. Voor zoon Gerrit is de huidige kringlooplandbouw dan ook niets anders dan een rotonde met een in- en uitgang: benodigde voedingsmiddelen worden van elders ingebracht, het bedrijf draait en het overschot aan afvalstoffen wordt afgevoerd.

Sallandse boer

Marcel Strijtveen uit Lierderholthuis was tijdens deze Stöppelhaene de Sallandse Boer. Strijtveen neemt deel aan Salland Boert en Eet Bewust, om daarmee te helpen om voedselproducenten en -consumenten dichter bij elkaar te brengen. Hij zit in de directie van het weidevogel natuurgebied Het Lierderbroek BV en is bestuurslid van onze LTO Noord afdeling Salland. Hij kon zich vinden in het beeld van de rotonde, maar voegde eraan toe dat er ‘een groot gat’ in dat verkeersplein zit. “30% van alle voedsel gaat bij de consument de vuilnisbak in. Het komt dus niet terecht in de kringloop”, stelt Strijtveen vast. “Daar moet iets aan veranderen.”

Naar Mars in een termietenheuvel

Spreker Angelo Vermeulen nam de zaal mee de ruimte in. De bioloog werkt aan de TU Delft en is daarnaast nauw betrokken bij projecten van ruimtevaartorganisaties ESA en NASA. Hij is ervan overtuigd dat de sterk groeiende wereldbevolking (7,7 miljard mensen in 2019) uiteindelijk zal moeten uitwijken naar Mars om haar voortbestaan veilig te stellen. Maar hoe? “Het kost 6 astronauten 9 maanden om naar Mars te reizen en daar is 32 ton aan en water en voedsel voor nodig”, rekende de wetenschapper voor. “Stel je voor hoe groot een ruimteschip moet zijn willen we hele bevolkingsgroepen mee kunnen nemen.” Al jaren onderzoekt Vermeulen daarom de mogelijkheden die kringlopen bieden om deze toekomstvisie werkelijkheid te laten worden. “Interstellair reizen kan alleen met een ruimteschip waarin alles wat de reizigers aan afvalstoffen produceren volledig wordt afgebroken door planten, die op hun beurt weer zorgen voor voldoende zuurstof en voedsel. Een perfecte kringloop dus. Het ruimteschip zal zichzelf gedurende de reis ‘bijbouwen’, geïnspireerd op het concept van een termietenheuvel. De techniek van 3D-printing maakt dit nu al mogelijk. “Een dynamisch en spannend avontuur”, aldus de onderzoeker en zeker geen sciencefiction. “Samenwerken, co-creatie, collectieve intelligentie en bottom-up-design zijn de randvoorwaarden om het avontuur te laten slagen”, besloot Vermeulen.

Ruimte invullen, maar niet met regeltjes

Dr. Martin Scholten, algemeen directeur Dierwetenschappen aan de Universiteit van Wageningen, sloot zich grotendeels aan op de visie van Vermeulen. “De manier waarop we de wereld voeden, moet anders”, was zijn stelling. “We moeten als mensen goed zijn voor de aarde als we willen dat de aarde goed is voor mensen. En daarvoor zullen we moeten omdenken”, concludeerde Scholten. “Om voedselzekerheid te garanderen, is grondstofzuinigheid een vereiste. En daarbij moeten we niet in concepten blijven hangen, maar het gewoon in de praktijk brengen.” De oproep van Scholten was dan ook om als agrariër zelf te ontdekken welke vorm van kringlooplandbouw het beste past bij je bedrijf en om er dan handen en voeten aan te geven. Volgens Scholten geeft de minister die ruimte ook. “Ga er verstandig mee om, want het laatste wat we willen is een uitvoeringsagenda met nog meer regeltjes.”

Met ondernemers aan tafel

Maar hoe breng je kringlooplandbouw nou in de praktijk? Om daar antwoorden op te krijgen, gingen verschillende ondernemers met elkaar aan tafel. Ieder had z’n eigen verhaal. Eigenaar van sloopbedrijf Hoogeboom, Gert Hoogeboom, legde uit dat nu al 98% van alle bouwafval wordt gerecycled. “Logisch”, vond Hoogeboom, “want in de jaren dertig van de vorige eeuw gebeurde precies hetzelfde. Elk steentje en elke spijker werden hergebruikt.” Designer Sietske Klooster is gespecialiseerd in veranderprocessen en werkte al veel met kringloop-concepten in diverse projecten van Agri meets Design. Zij voelt veel voor co-creatie, wat volgens spreker Angelo Vermeulen een voorwaarde is voor succesvolle kringlooplandbouw. Sietske: “Je merkt dat er hele nieuwe inzichten ontstaan wanneer je een designer aan tafel zet met een agrariër. Het klinkt als een vreemde match, maar mensen met verschillende achtergronden kunnen samen slimme en duurzame oplossingen tot stand brengen voor complexe vraagstukken.” “Kijk wat bij je past”, adviseerde melkveehoudster Els Uijterlinde, “en ben niet bang om anderen erbij te betrekken om dingen in beweging te krijgen.” Tot slot schoof ook gedeputeerde van de provincie Overijssel Gert Harm ten Bolscher aan. “De sector lijkt iets te zijn kwijtgeraakt, namelijk boerenverstand”, vond de bestuurder. Om eraan toe te voegen: “Boeren werken al eeuwen samen. Ze zorgen vol passie voor elkaar, voor de maatschappij en voor het landschap. Laten we dat verhaal weer vertellen en de verbinding met de maatschappij herstellen.” Mooie woorden, maar de gedeputeerde wil het niet bij woorden laten. “Liever 5 projecten realiseren dan over 40 projecten vergaderen!”, besloot Ten Bolscher.

“En zo stond iedereen weer met de voetjes op de grond”

Meer lezen over kringlooplandbouw? Lees hier verder.

Het symposium ‘Boeren en de ruimte – Kringlopen tot op Mars’ werd georganiseerd door Stichting Stöppelhaene, Kennispoort Regio Zwolle, The Green East, De Kracht van Salland, LTO Noord Salland, Provincie Overijssel, Gemeente Raalte, Salland Boert en Eet Bewust, Rabobank, Vereniging Agrarisch Jongeren Kontakt en Overijssels Agrarisch Jongeren Kontakt. De bijeenkomst wordt mede mogelijk gemaakt door Booijink Veevoeders, Maan Group, Flynth adviseurs & accountants, Gemeente Raalte, Deventer en Olst-Wijhe.