Lege boerenschuren op het platteland

Boeren in Gelderland en elders maken zich grote zorgen, want ze zitten met grote, lege schuren op hun erf. Steeds meer boeren stoppen met hun activiteiten en dat levert grootschalige leegstand op. In deze stenen zit vaak het pensioen van de boer, en herbestemmen kost niet alleen tijd maar ook geld. Tijdens Dutch Design Week kwamen ruim 50 boeren, beleidsmakers en afgevaardigden van belangenorganisaties bijeen om het lot van deze lege schuren te bespreken. De conclusie is de oprichting van de Coöperatie voor Stoppende Boeren met Rijksbouwmeester Floris Alkemade als erelid.

Boer zijn is wie en wat je bent

Boer zijn is niet zomaar een baan, het is een levensinvulling en nauw verbonden met de identiteit van de persoon. Het vergt grote financiële en sociale investeringen en gaat vaak gepaard met een sterke boerentraditie die van generatie op generatie is doorgegeven. En dan is ineens het moment daar, het boeren levert te weinig op. Stoppen wordt dan ineens een reële optie. Vaak is het een noodgedwongen keuze die wordt gedreven door strengere, soms plotselinge regelgeving, een gebrek aan financiën voor investeringen of domweg het probleem dat het boeren te weinig oplevert. Zo stopte er in Gelderland sinds 1980 meer dan 15.000 bedrijven (CBS), dat is een daling van 57,4 procent in de regio. De boeren die overblijven kunnen vaak maar net het hoofd boven water houden en boeren intensief.

Geen boer meer, maar wat dan wel?

Voor een deel hebben deze boeren een nieuwe levensinvulling gevonden, zo vertelt de ene ex-agrariër dat hij zijn schuur ombouwde tot schoonheidssalon met uitzicht op groen voor zijn dochter. Een andere boer (hij noemt zichzelf nog steeds liefkozend boer) besloot zijn schuur in te richten voor een bestaan als onderhoudsmonteur voor landbouwmachines. Maar het laat deze boeren niet koud dat ze geen boer meer zijn, ook voor hen was het niet een vrije keuze.

De schaamte overheerst

De groep boeren die het minder goed voor elkaar hebben zijn de boeren zonder een plan. Vaak zit het geld vast in het bedrijf, de familie teert steeds verder in op hun centen en ze beginnen te leven op het randje van armoede. Meestal ontbreekt het aan een opvolger, mocht er al een rooskleurig scenario te schetsen zijn voor een florissante toekomst op het boerenbedrijf. Tegenwoordig bestaat een groot deel van het boerenbestaan ook nog eens uit computerwerk, niet hetgeen waar een boer zich graag mee bezig houdt. En zo belandt een boer in een situatie die ervaren wordt als beschamend, vertelt een tafelgenoot van ZLTO die regelmatig bij vijf boeren over de vloer komt om gesprekken te voeren over hun bedrijf. “Het is een vicieuze cirkel die zowel de boer zelf als zijn of haar gezin raakt. De schaamte maakt het extra lastig om hulp te vragen, en zo gaat het van kwaad tot erger en raakt een familie in isolement. Dat kan naast sociale en familiaire spanningen ook flinke financiële problemen opleveren.”

De Coöperatie van Stoppende Boeren

Om deze en andere boeren te helpen wordt op deze dag de Coöperatie voor Stoppende Boeren opgericht. De coöperatie is bedoeld om deze stoppende boeren te verenigen om van elkaar leren en ook de zware (emotionele) aspecten hiervan met elkaar te kunnen delen. Het verbindt boeren, ambtenaren, beleidsmakers, banken, omwonenden, juristen en anderen om samen te zoeken naar duurzame en structurele oplossingen. En er wordt invulling gegeven aan de veranderende identiteit van de boer van nu

Er is hoop volgens Rijksbouwmeester Floris Alkemade, het eerste officiële lid van de coöperatie. Al is hij zelf geen boer, hij heeft in zijn leven wel drie vriendinnen gehad die boerendochters waren. Volgens hem is voedsel niet zo vanzelfsprekend als wij nu geloven.

“We vergeten (als consumenten, red.) hoe verstrekkend onze voedselproductie is en de gevolgen daarvan zijn. Het is hoog tijd voor een nieuw zelfbewustzijn op het platteland en bij consumenten om een duurzame voedsel- en energieproductie te realiseren. En daarbij is de boerenwijsheid hard nodig!”

De coöperatie voor stoppende boeren, of de coöperatie voor ‘boeren in beweging’ (over de benaming wordt nog getwist) zal vanaf januari 2018 vorm gaan krijgen. Samen met de potentiele leden wordt er doorgedacht op de precieze invulling van de coöperatie. Via Agri meets Design houden we je op de hoogte van alle vorderingen!

Rijksbouwmeester Floris Alkemade is het eerste officiële lid van de Coöperatie voor Stoppende Boeren.

Dit project is financieel mogelijk gemaakt door Provincie Gelderland en het PlattelandsOntwikkelingsProgramma. De partners in het project zijn HAS Hogeschool, ZLTO afdeling Rijk van Nijmegen, gemeente Beuningen, gemeente Berg en Dal en ZLTO. Dit project is tot stand gekomen met behulp van Design Thinking onder leiding van Gamechangers Studio NL.