Een transitie vraagt om een lange adem
Nieuwe retailkanalen opzetten, de ketens in de regio verkorten, stakeholders in beweging krijgen en houden. Allemaal nodig. Maar allemaal tijdrovend. Designers kunnen boeren en beleidsmakers helpen om transities op gang te brengen.
De melkrevolutie
Sietske Klooster
Sietske Klooster is ‘systemic designer’. Ze ontwerpt sinds 2010 een methodiek van systeeminnovaties en -transities voor de agrifoodsector en zuivelwereld. Bekend werd ze met het project ‘De MelkSalon’ in 2012, waarin ze de Nederlandse melkcultuur duurzaam wilde vernieuwen op sociaal, (eet)cultureel en landschappelijk vlak en op basis van de mogelijkheden van nieuwe technologie. Want waarom bieden de supermarkten alleen fabriekszuivel aan van merk X, Y en Z? Terwijl de diversiteit van boerderijen, grassoorten en zelfs individuele koeien zorgt voor talloze prachtige producten? Sietske’s MelkSalon hield boeren, consumenten en stakeholders in de keten een spiegel voor. Met succes. Het bedrijf Lely ontwikkelde een mini zuivelfabriek geintegreerd met hun melkrobot, voor melkverwerking direct op het melkveebedrijf. En de grootste supermarkt van Nederland verkocht de eerste MijnMelk-pakken met 0,8 liter melk van Cootje, Moevchen, Kitty of Aukje.
Een systeemverandering kost tijd
“Mijn rol als systemic designer is stakeholders door middel van een strategische reeks van interventies laten ervaren wat de mogelijkheden zijn van een transitie. Maar een echte transitie kan decennia kosten. Het duurde zo’n 7 jaar en 70 kleine en grote MelkSalon-programma’s voordat MijnMelk het winkelschap bereikte”, vertelt Sietske. Het netwerk van stakeholders in beweging krijgen en prikkelen om het systeem waarin ze zitten te veranderen, vraagt dus om een lange adem. “Ik zie het ook nu ik betrokken ben bij het Agri meets Design-project Kringloop Kasus. Niet alle agrariërs hebben ruimte voor zo’n lange adem, ook al zijn ze er nog zo van overtuigd dat het systeem, de ketensamenwerking of de verdienmodellen anders moeten. Niet voor niets zie je veel boeren hun bedrijf beëindigen.” Het is daarom belangrijk om de transitie te versnellen door samen te werken, van boer tot consument, beleidsmaker tot ketenspeler.”
“Het verhaal van de boer zit in de producten
en dat is ze wat waard”
Veranderd schap
Mijn Melk ligt in de winkel, maar is nog niet klaar. Sietske: “Er zijn nog eindeloos veel melk- en zuivelvariaties te ontwikkelen. Bijvoorbeeld zoetere melk van vaarzen en de wat zoutere melk van oudere koeien. Of melk die heel eiwitrijk is, naast misschien wat vettere of juist magerdere melk. Variaties die in afstemming met de consument kunnen worden gekozen. Consumenten waarderen de producten zo ook heel anders: het verhaal van de boer zit in de producten en dat is ze wat waard. Dat heeft zich eigenlijk ook al bewezen, want kijk maar hoe het schap al is veranderd.”
Benieuwd naar meer verhalen van kunstenaars, designers, ondernemers en boeren? Lees hier ons laatste magazine.
Naar aanleiding van haar ervaringen met Agri meets Design en De Melksalon, ontwikkelt Sietske Klooster op dit moment een werkmodel. Hierin staat de rol van designer en de manier van werken met agrariërs centraal, en hoe consumenten en alle nodige stakeholders daarbij worden betrokken. Tijdens de komende Dutch Design Week zal dit model worden gepresenteerd.