Food Heroes

Tijdens de Dutch Design Week is een nieuw Agri meets Design FoodLab gestart: Food Heroes, met als thema voedselverliezen en -verspilling. Op het matchingsevent van 28 oktober hebben tien kunstenaars/ontwerpers kennis gemaakt met acht boeren die een vraagstuk rond voedselverspilling wilden behandelen. Daaruit zijn vijf koppels samengesteld van boer en kunstenaar, die met het vraagstuk aan de slag gaan. In het filmpje hieronder lichten de acht boeren hun vraagstuk toe.
Het vraagstuk: voedselverspilling
Volgens de FAO (Food and Agricultural Organization) wordt een derde van het voedsel dat wereldwijd wordt geproduceerd, verspild. Dit is een enorm verlies aan waardevolle hulpbronnen, zeker met het oog op de voedselvoorziening van de groeiende wereldbevolking. In Nederland gaat het dan om ongeveer 150 kilo per persooon per jaar. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het onderwerp, waarbij de focus vooral ligt op het eind van de keten, bij de afzetkanalen (supermarkten, catering) en de consument. Maar ook aan het begin van de keten, in de agrarische productie en verwerking, treden veel verliezen en verspilling op. Denk hierbij aan 2e en 3e klasse groenten en fruit, en aan reststromen. Van prei komt bijvoorbeeld meer dan 50% van de plant niet in de supermarkt, maar wordt gecomposteerd; oesterzwamvoetjes zijn prima eetbaar, maar worden afgevoerd als veevoer; appels en peren die niet aan de juiste afmetingen en kleuren voldoen, komen niet als versproduct in de supermarkt. De oogstkosten van 2e en 3e klasse producten zijn vaak zelfs hoger dan de opbrengst, waardoor een deel hiervan nooit geoogst wordt.

Oplossingen voor reststromen
De focus in de hele keten ligt op het eersteklasse product dat in de supermarkt verkocht kan worden. Alles wat niet aan de kwaliteitseisen van de supermarkt voldoet, wordt nauwelijks gewaardeerd, terwijl het vaak nog om prima eetbare producten gaat. Deze focus op een ‘smal’ deel van de productie, maakt ook dat boeren vooral gericht zijn op het produceren van zoveel mogelijk eersteklas product en weinig interesse hebben voor het 2e of 3e klasse product of reststromen. Deze kosten vaak namelijk alleen maar geld. Om ook deze producten te benutten zijn oplossingen nodig waarbij meerwaarde wordt ontwikkeld voor deze producten. Een omslag in het denken is nodig om deze eenzijdige focus op de waardering van voedsel te veranderen. Partijen die hiermee aan de slag willen, bewegen eigenlijk tegen de grote stroom van het huidige efficiency-denken in. Vandaar dat we ze ‘helden’ noemen. Het zijn deze ‘Food Heroes’ die we in dit project willen ondersteunen bij het zoeken naar onverwachte ideeën en waardevolle innovatieve denkrichtingen. En daar is de creatieve sector onmisbaar bij.

De kunstenaars
Aan het matchingsevent deden tien kunstenaars/ontwerpers mee met interesse en ervaring in biobased/circulaire vraagstukken met daaronder veel bekende namen: Chloé Rutzerveld, Christien Meindertsma, Jalila Essaïdi, Eric Klarenbeek, Tjeerd Veenhoven, Simone de Waart, FoodCurators, Lobke Meekes, Isaac Monté, en Doreen Westphal.

Tijdens de speeddates kregen zij de tijd om kennis te maken met de boeren en hun vraagstukken.

De koppels
Na het matchingsevent hebben boeren en kunstenaars hun voorkeuren mogen aangeven voor met wie ze verder aan de slag zouden willen gaan en daar zijn de volgende koppels uitgekomen:

• Charl Goosens (kwekerij GOVA van keukenlaurier) met Jalila Essaïdi
• Juanita de Jonge (fruitteler van appels en peren) met Lobke Meekes
• Anne van Rijsingen (Proverka) met Tjeerd Veenhoven

Eind november is bekend geworden dat er wegens extra financiering nog twee koppels aan de slag kunnen met het vraagstuk, dit zijn de volgende koppels:

• Jan van Lierop, biologisch vollegrondstuinder in Mierlo. Met Isaac Monté.
• Mariëlle van Lieshout, oesterzwammenkweekster in Liessel en Doreen Westphal

Deze vijf koppels gaan het komende jaar samen aan de slag om creatieve oplossingen te ontwikkelen voor de 2e klasse producten en reststromen van genoemde ondernemers. De kunstenaar is dan een bepaalde tijd op het bedrijf te gast, loopt mee, stelt vragen, kijkt evt. door de keten heen (verwerkers, verkoop) en ontwikkelt dan samen met de boer een voorstel voor een aanpak. In de daarop volgende periode vindt het eigenlijke ontwerpproces plaats. Daarbij kan aan diverse vormen gedacht worden, van de ontwikkeling van een nieuw concreet product voor de consument, tot het maken van een prototype. Een tour met diverse presentatiemomenten is onderdeel van het project.

Organisatie
Deze FoodLab Food Heroes wordt georganiseerd in het kader van het programma Agri Meets Design, door ZLTO en bkkc en met ondersteuning van de Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant, het Impulsgeldenprogramma van de Provincie Noord-Brabant en de EU in het kader van het INTERREG Vb NWE (North West Europe) programma.